مطهره مهرابی

وقف در راه خدا و بی نصیب ماندن وارثان خدا!
وقف سنتی کهن و جهانی به معنی بخشش پول یا ملک به شخص یا موسسه غیر انتفاعی است که منافع مترتبه این بخشش را به مصرف خاصی برساند. در اکثر ادیان بخشش اموال برای انجام اموری مانند کمک به فقرا و یا گسترش دین عملی پسندیده است و بر دارایان توصیه میگردد. این عمل از گذشته های دور در کشور ایران و در بین مسلمانان به وفور دیده میشود. و همواره از فضایل آن در میان گفته های بزرگان دین سخنانی را مشاهده میکنیم.
پیشینه وقف در ایران به دوران ساسانیان باز میگردد. در ان زمان نیز فرد اموال خود را برای کاری غیر از منافع شخصی واگذار می کرد و فرزندان ان حق تغییر کاربری و تملک ان اموال را نداشتند.
بر این اساس وقف را میتوان سنتی دانست که در گذشته و فرهنگ این مرز بوم ریشه دارد و با ورود اسلام به ایران میزان موقوفات گسترش و سازمان و افرادی جهت نظارت بر نحوه کاربری ان مشخص گردید.
در ایران امروز سازمان حج و اوقاف و همچنین آستان قدس رضوی بر این اموال نظارت میکنند تا در جهت تعیین شده صرف و استفاده گردد.
اما موضوعی که در این مقاله سعی در شفاف سازی و تبیین ان داریم میزان اموال موقوفه و نحوه بهره برداری از آنهاست.
آستان قدس رضوی بزرگترین نهاد وقفی دنیاست! و همه روزه میزان زمین های موقوفی ان رو به افزایش است. اما چند درصد از این موقوفات صرف بهبود اوضاع فقرا و محرومان جامعه میشود؟چه میزان از این زمین ها بلا استفاده مانده و چه میزان از آنها در دست نیازمندان است؟!
بر اساس گفته های محمود مشجری، معاون املاک و اراضی آستان قدس رضوی بیش از ۸۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور، موقوفه آستان قدس رضوی است و بیش از ۵/۱۳ هزار هکتار از اراضی شهر مشهد، موقوفه آستان قدس رضوی بوده و در راستای کاربری‌های شهری از جمله مسکونی، تجاری، اداری، فرهنگی، بهداشتی، معابر و سایر کاربری‌های خدماتی مورد استفاده قرار گرفته است.
با این حال هر روز شاهد گسترش حاشیه نشینی در کلان شهر ها خصوصا در شهر مشهد هستیم حال انکه در نزدیکی من همین محله های فقیر نشین با خانوار های پر جمعیت و بدون مسکن مناسب زمین هایی را مشاهده میکنیم که اطراف آنرا دیوار هایی با جمله معروف "این ملک موقوفه حضرت رضا (ع) " است مزین گشته اند .
در جای جای شهر مقدس مشهد افرادی هستند که در منازلی محقر ساکنند و کودکان انها تنها تفریحشان بازی در کنار دیوارها و حصارهای اموال آستان قدس است ! خانوار های پر جمعیتی که درست رو به روی همین زمین های چند هکتاری در خانه های چند ده متری خود زندگی می‌کنند .
به راستی این صد ها هزار زمین جز سهم فقراست؟
طبق محاسبات انجام شده از سوی جمعی از کارشناسان حوزه ی جامعه شناسی بیش از هفتاد درصد حاشیه نشینان در منازلی فاقد امکانات زندگی و بهداشتی زندگی میکنند و جمعیت این محله های فقیر حاشیه شهر ها نیز روز به روز در حال گسترش است.
شاید بتوان با بهره برداری صحیح از این زمین ها و اهدا ان ها به نیازمندان قدمی در راه بهبود وضع جامعه برداشت!
مطهره مهرابی
گروه نشریه جریان